[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1) jednoprzyczynowe związki typu: X określa Y, co symbolicznie wyrażamy:
X ~> Y;
2) wieloprzyczynowe związki typu: X i Y określają Z, czyli: (X � Y) -� Z;
3) łańcuchprzyczynowo-skutkowy: X powoduje Y, spowoduje Z, czyli
x -> y -> z.
Otóż jednoprzyczynowy związek można ustalić na podstawie analizy dwuwymiarowej tabeli.
Natomiast wieloprzyczynowy związek (przy istnieniu dwóch niezależnych zmiennych) lub trój
członowy łańcuch przyczynowy można wykryć na podstawie analizy trójwymiarowej tabeli.
168
Każdy związek przyczynowy ma charakter deterministyczny przy następującym układzie:
(1) zmienna A" powoduje Y czyli X � Y;
(2) jeśli Xnie występuje, to brak również Y, czyli: -X -* -Y. Jeżeli warunki (1) i (2) są spełnione, to
wówczas można uznać, że X determinuje Y.
Jeżeli dwie zmienne niezależne X i Y powodują wspólnie Z, to wówczas będzie można obie te zmienne
uznać za determinanty przy następującym układzie13:
(1) XY-> Z;
(2) -X v y-> -Z;
(3) X v -Y-> -Z.
Najprostszym sposobem wykrywania jednoprzyczynowy eh związków w dwuwymiarowej tabeli jest
tzw. krzyżówka, co ukażemy na przykładzie.
W badaniach, które dotyczyły pracowników umysłowych stwierdzono, że 60% spośród badanych
doznaje silnego, a 40% słabego uczucia bezsilności społecznej. Zakładamy np., że natężenie tego
odczucia jest kształtowane przez karierę zawodową badanych. U osobników, którzy od dłuższego
czasu nie awansowali odczucie to było silne, a u tych, którzy ostatnio awansowali słabe. Powyższe
założenia możemy sprawdzić poniekąd optycznie za pomocą właśnie krzyżówki na dwuwymiarowej
tabeli z liczbami bezwzględnymi14:
Pracownicy zakładu X, którzy: Uczucie bezsilności
silne słabe razem
Od lat nie awansowali W ostatnim czasie awansowali 400* 200^ -^100 "^300 500 500
Razem 600 400 1000
W nieco bardziej złożony sposób założenie to można sprawdzić wyliczając wskazniki chi-kwadrat.
Istnienie wzajemnych związków, czyli korelacji możemy ustalić także przez pewne wyliczenia,
posługując się odpowiednimi tabelami. Ilustrujemy to przykładem z własnych badań dotyczących
przyczyn złej pracy w trzech różnych zakładach ( X 1", X 2" i X 3"), według opinii ich pracowników.
Uzyskane odpowiedzi zestawiamy w tabeli na stronie następnej.
169
Oznaczenie wartości wyróżnionych przyczyn przez badanych
Kolejność
1 2 3 4 5 N
Ocena respondentów przyczyn zlej pracy w X1"
a. zla organizacja pracy...................... 46 21 25 22 22 22 24 23 10 15 16 11 14 15 17 8 9 11 17 19
3 6 13 20 7 385 258 294 249 266 I III II IV V
b. zle stosunki w brygadzie................
c. brak zrozumienia ze strony samych pracowników................................. d. napięte
normy.................................
e. inne.....................................
Ocena respondentów przyczyn zlej pracy w X 2"
a. detto..................................... 24 12 8 12 5 17 10 11 15 11 15 8 17 20 7 4 3 9 7 9 2 3 2
243 130 153 197 110 I IV III II V
b. detto...................................
c. detto................................................ d. detto.............................................
e. delto............................................
Ocena respondentów przyczyn zlej pracy w X3"
a. detto............................................. 28 21 12 13 12 13 17 3 11 12 6 8 2 1 7 5 4 8 2
5 5 243 80 210 144 166 I V U IV III
b. detto.......................................
c. detto............................................... d. detto.........................................
e. detto...............................
(Punkty wyliczone w przedostatniej kolumnie uzyskano w następujący sposób: wartość kolumny 1
została pomnożona przez n = 5 (n = ilość kolumn), wartość kolumny 2 przez n 1, następnej przez n
2 itd.Ogólna ilość punktów jest sumą iloczynów poszczególnych kolumn danej własności. Przy
zastosowaniu powyższego sposobu obliczenia punktów o kolejności danej odpowiedzi decyduje
oprócz ich ilości również wskazana przez respondentów ważność).
Przedstawiony powyżej sposób obliczania współczynników korelacyjnych dla odzwierciedlenia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
