[ Pobierz całość w formacie PDF ]
czał poziom przyrostu spożycia. W efekcie tego nastąpił silniejszy wzrost akumulacji niż spożycia. Lata te
charakteryzowała również stała tendencja wzrostowa dochodu narodowego podzielonego per capita.
2) 1979-82- ok. 27% spadek dochodu narodowego podzielonego. Stosunkowo niewielki spadek dotyczył
spożycia (wystąpił jedynie w latach 1981-82). Poziom akumulacji zaczął jednakże spadać już w 1977 r. i
tendencja ta trwała do roku 1982. Konsekwencją załamania gospodarczego końca lat 70-ych i początku
80-ych był także spadek dochodu narodowego podzielonego per capita.
98
3) 1983-88- ponowny wzrost dochodu narodowego podzielonego. W 1986 r. spożycie powróciło do pozio-
mu sprzed załamania. Wzrastała też akumulacja. Nastąpił ponowny wzrost dochodu narodowego podzielo-
nego per capita.
Najszybsze średnie roczne tempo wzrostu dochodu narodowego podzielonego miało miejsce w la-
tach 1971-75 (11, 6%), a najwolniejsze- spadkowe w latach 1981-85 (-1, 6%).
Przeobrażenia gospodarcze w okresie 1944-89 znalazły swe odbicie w strukturze dochodu narodo-
wego podzielonego. Do poł. lat 70-ych wzrastał udział akumulacji (głównie nakładów inwestycyjnych na
środki trwałe). W 1975 r. osiągnęła ona swój poziom maksymalny- 35, 7% dochodu narodowego podzielo-
nego. W latach następnych jej udział zaczął spadać na rzecz spożycia. Spadek ten został powstrzymany w
roku 1984 i od tego momentu następował powolny jej wzrost w porównaniu z poziomem spożycia.
103. Stan gospodarki w końcu lat 80-tych.
I. Sytuacja polityczna, próby reform.
Reformy zapowiedziane przez rząd w 1980 r. miały na celu wdrożenie zasady samodzielności, samo-
rządności i samofinansowania przedsiębiorstw (tzw. 3 S ). Uchwalone wtedy ustawy o przedsiębiorstwach
państwowych i samorządzie załogi miały umożliwić przedsiębiorstwom działalność na podstawie własnych
planów, zgodnych z celami planu centralnego i ograniczyć interwencję władz nadrzędnych. Jednak z dru-
giej strony w praktyce stosowane tzw. programy operacyjne i zamówienia rządowe powodowały wzrost roli
planu centralnego i znaczną ingerencję w kształtowaniu cen i płac. Ugruntowany został system dotacji i re-
glamentacji zaopatrzenia. Ustały próby reformowania takich dziedzin jak przemysł wydobywczy, budownic-
two. W drugiej połowie lat 80-tych wyraznie pogorszyły się wskazniki ekonomiczne i nasiliła się inflacja. W
tej sytuacji w 1986 r. władze zapowiedziały zapoczątkowanie drugiego etapu reformy gospodarczej. Jej
wdrożenie uzależniono od wyników referendum przeprowadzonego pod koniec 1987 r. Pytano o zgodę na
dalsze obniżenie stopy życiowej, niezbędne jako okres przejściowy na drodze do pózniejszej poprawy wa-
runków życia. Mimo że rezultaty nie były zachęcające przystąpiono do generalnej podwyżki cen (w ten
sposób rozpoczęto 2-gi etap reform). Uchwalone reformy wprowadzały swobody przy zakładaniu nowych
przedsiębiorstw oraz dla sektora prywatnego, w tym kapitału zagranicznego. W 1988 r. utworzono Central-
ny Urząd Planowania (organ konsultacyjny dla rządu). Nie zahamowało to jednak tendencji pogarszających
się warunków życia ludności. Już w maju i sierpniu 1988 r. rozpoczęły się strajki na szeroką skalę. Ponow-
nie zalegalizowano Solidarność , zepchniętą do podziemia w 1981 r., która stała się teraz główną siłą poli-
tyczną obok PZPR. Ponowne, lokalne już strajki, w 1989 r. przyczyniły się m. in. do rozpoczęcia rozmów
między przedstawicielami władz a liderami opozycji, co zaowocowało obradami tzw. Okrągłego stołu (po-
czątek 1989 r. ). Rezultatem tego było przyjęcie programu zasadniczych przemian systemowych, zakłada-
jącego rozwój stosunków rynkowych, walkę z monopolami, możliwość prywatyzacji, odstąpienie od planów
centralnych, wprowadzenie wymienialności złotego (rozwój kantorów). W wyborach w czerwcu 1989 r.
wygrała Solidarność . Na czele koalicyjnego rządu ( Solidarność , ZSL, SD) stanął Tadeusz Mazowiecki.
Rok 1989 zaznaczył się zwiększeniem roli rynku w gospodarce (rozwój handlu prywatnego), osłabieniem
systemu nakazowo-rozdzielczego, ale i gwałtownym wzrostem inflacji przeradzającej się w hiperinflację, na
skutek uwolnienia cen artykułów żywnościowych. W tych warunkach wicepremier L. Balcerowicz przystąpił
do pracy nad programem stabilizacji i zasadniczych przekształceń strukturalnych, prowadzących do go-
spodarki rynkowej.
II. Przemysł.
- wysoka pracochłonność produkcji przemysłowej;
- niski poziom wydajności pracy;
- technologie energo- i materiałochłonne;
- mały udział przemysłu prywatnego - 15% produkcji sprzedanej, ale tempo wzrostu
produkcji w tym sektorze w latach 1980 - 89 wynosiło ponad 300%;
- wyrazny wzrost liczby zakładów prywatnych;
- tragiczny stan środowiska w wyniku forsownej industrializacji; 1988 r. - decyzja o likwidacji najbardziej
szkodliwych dla środowiska przedsiębiorstw (np. część wydziałów Huty im. Sendzimira w Krakowie);
III. Rolnictwo
- Zwiększająca się produkcja rolnicza (przyczyny: zwiększona wydajność pracy, poprawa wyposażenia
technicznego, poczucie trwałości gospodarki indywidualnej - zapis w konstytucji w 1983 r. o trwałości, nie-
naruszalności i dziedziczności chłopskiej własności) oraz wzrost cen detalicznych żywności, ograniczający
popyt ludności, której przychody rosły wolniej niż ceny, sprawiły, że rynek artykułów żywnościowych w
1986 r. był dość zrównoważony. Pozwoliło to na zniesienie reglamentacji z wyjątkiem mięsa i jego prze-
tworów. W 1986 r. po raz pierwszy od 1973 r. pojawiła się nadwyżka eksportu nad importem artykułów
rolno-spożywczych, ale tylko w obrocie z krajami socjalistycznymi;
99
- rozdrobnienie gospodarki indywidualnej;
- mała towarowość;
- brak specjalizacji;
- niskie plony w porównaniu z Europą Zachodnią;
- tendencja spadkowa w pogłowiu zwierząt gospodarskich w 1989 r. w porównaniu z 1980 r. ;
- lata1986 -1989 - wzrost areału upraw pszenicy, spadek żyta, owsa, ziemniaków.
IV. Komunikacja
" Transport kolejowy
- tylko 45% ogólnej długości linii stanowiły linie zelektryfikowane (1989 r. );
" Transport drogowy
- na 1000 mieszkańców przypada 120 samochodów osobowych (1988 r. );
- niski standard maszyn;
" Transport morski i rzeczny
Załamanie gospodarcze silnie dotknęło porty, w 1989 r. przeładunki spadły o 30% w porównaniu z ro-
kiem 1978. W przewozach dominował węgiel, lecz coraz większą rolę zaczęła odgrywać drobnica (urucho-
mienie nowoczesnego terminalu kontenerowego w porcie gdańskim). Od 1988 r. w przewozach drobnicy
zaczęło dominować importowane do Polski zboże.
Rola transportu na wodach śródlądowych była marginesowa - postępujący spadek przewozu ładun-
ków od 1978 r. w wyniku załamania w sferze inwestowania.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]